ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ:
Δρ. ΜΠΑΚΑΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ:
ΓΚΛΕΖΑΚΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ-ΕΒΕΛΙΝ
ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ
ΚΕΑΛΟΓΛΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ
ΣΑΛΟΥΡΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ
ΠΑΤΡΑ 2008
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ασθένεια είναι αυτό που λέει η ίδια η λέξη, δηλαδή έλλειψη σθένους- δύναμης,
είναι μια κατάσταση η οποία αποκλίνει σαφώς από την φυσιολογική, ομαλή, και καλή
κατάσταση της υγείας (Γκίκα ,2007). Η ασθένεια είναι αναπόφευκτο και συνηθισμένο
κομμάτι της ζωής μας. Σηματοδοτεί μια κατάσταση κοινωνικής δυσλειτουργίας, όταν
εξαιτίας της αρρώστιας ο ρόλος του ατόμου στις επαγγελματικές ή κοινωνικές του
δραστηριότητες διαταράσσεται και επιβάλλεται ο περιορισμός του στο σπίτι ή στο
νοσοκομείο(Τούντας, 1995). Η ασθένεια μπορεί να έχει κάποια ανιχνεύσιμη αιτία
που να σχετίζεται με νοσογόνο παράγοντα ή τραυματισμό ή μπορεί και να μην έχει,
είναι μια παθολογική διαδικασία με συγκεκριμένα σημεία και συμπτώματα (De Witt
,2001).
ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ
Στην αρχαιότητα κυριαρχούσε η πεποίθηση ότι ζωοποιά πνεύματα προκαλούσαν όλα
όσα συνέβαιναν στον κόσμο. Ελλείψει καλύτερων ερμηνειών, η ασθένεια και η νόσος
συχνά αποδίδονταν σε κακά πνεύματα ή σε δαίμονες. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν
ανάμεσα στους πρώτους που μετακινήθηκαν από την αντίληψη ότι η ασθένεια είναι
κάτι που προκαλείται από κακά πνεύματα σε μια πιο βιολογική ερμηνεία της. Ο
Ιπποκράτης και ο Γαληνός διατύπωσαν τη “χημική” θεωρία για τη γένεση των
ασθενειών, σύμφωνα με την οποία μια διαταραχή στην ισορροπία των σωματικών
υγρών ή χυμών (φλέγμα, αίμα, κίτρινη χολή και μαύρη χολή) ήταν υπεύθυνη για την
εκδήλωση των σωματικών συμπτωμάτων της νόσου.
Κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα, η Ρωμαϊκή Καθολική Εκκλησία αναδείχθηκε ξανά
σε κυρίαρχη δύναμη επιρροής στη σκέψη των ανθρώπων και η ιδέα ότι κακά
πνεύματα και δαίμονες προκαλούσαν τις ασθένειες επικράτησε εκ νέου. Οι αρρώστιες
συχνά θεωρούνταν τιμωρία από το Θεό για κάποια κακή σκέψη ή πράξη και οι
άνθρωποι πολλές φορές βασανίζονταν σε μια προσπάθεια μεταμέλειας και εξιλέωσης
των κακών πνευμάτων.Την ίδια περίοδο, οι θρησκευτικοί ηγέτες συνήθως
υπηρετούσαν διττούς ρόλους, δηλαδή εμφανίζονταν και ως γιατροί, ενώ η Εκκλησία
απαγόρευσε την επιστημονική έρευνα στον ανθρώπινο σώμα, επειδή θεωρούνταν
ιερό και συνεπώς μια τέτοιου είδους ενδελεχής εξέταση ήταν ιεροσυλία, ανούσια και
βέβηλη. Η ασθένεια αντιμετωπιζόταν με θρησκευτικές τελετουργίες, προσευχές και
εξορκισμούς. Όπως είναι ευνόητο, το σύστημα αντιλήψεων δεν ήταν μόνο
καταστροφικό για τους ανθρώπους, επειδή κατηγορούνταν άδικα ως υπαίτιοι των
σωματικών παθήσεων τους, αλλά και ολέθριο για την πρόοδο της ιατρικής γνώσης.
Σήμερα, οι ψυχολόγοι της υγείας ασπάζονται μια θεωρία ότι ο ψυχισμός και το σώμα
δεν μπορούν να διαχωριστούν και ότι η συνείδηση και η σκέψη αποτελούν μέρη των
σωματικών διεργασιών. Αν και οι ψυχολόγοι δεν μπορούν να ερμηνεύσουν πλήρως
τη συνείδηση, τη μνήμη και τις άλλες λειτουργίες του νου, υποστηρίζουν ότι από τη
στιγμή που θα κατανοηθεί πληρέστερα η λειτουργία του σώματος και του νευρικού
συστήματος, οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα μπορεί να είναι σαφείς ή
τουλάχιστον πιο ολοκληρωμένες από ό, τι είναι σήμερα. Παρά τις σύγχρονες
φιλοσοφικές τάσεις, οι ψυχολόγοι της υγείας δεν πίστευαν ότι η ψυχή και το σώμα
είναι το ίδιο πράγμα, αλλά μάλλον ότι αλληλεπιδρούν με πολύ σημαντικούς και
πολύπλοκους τρόπους ( Di Matteo και Μartin,2006).
Η ασθένεια κλιμακώνεται σταδιακά, υπάρχει ένα μεταβατικό στάδιο που αποτελεί την
έναρξη, ένα στάδιο αποδοχής (ο ρόλος του πάσχοντα) και το στάδιο της ανάρρωσης
(ανάκαμψη). Κάθε άτομο βιώνει τις ασθένειες με διαφορετικό τρόπο συμπεριφοράς,
αυτές οι συμπεριφορές αποκαλούνται συμπεριφορές ασθένειας. Καθένα από τα
στάδια της ασθένειας ή του σωματικού τραυματισμού επιβάλλει στο άτομο
διαφορετικές απαιτήσεις (De Witt, 2001).
Μια ασθένεια έχει καθοριστική σημασία για την προσωπικότητα και τις
συναισθηματικές αντιδράσεις του ασθενή. Η παθητικότητα, η ανωριμότητα και η
αδυναμία αποδοχής της πάθησης, είναι μερικές από τις αντιδράσεις ατόμων που
μπορούν να αποδειχθούν επιζήμιες για την εξέλιξη της νόσου και για την πορεία της
υγείας του ασθενή. Συχνά προκαλούνται συναισθήματα όπως αυτά του θυμού, της
απελπισίας και του φόβου με σημαντική επίπτωση στην αυτοπεποίθηση του ατόμου.
Παράλληλα πολύ συχνό είναι και το φαινόμενο της μη παραδοχής της ασθένειας διότι
το άτομο διακατέχεται από το φόβο της ιδιαιτερότητας και του στιγματισμού του από
κοινωνικό του περιβάλλον. Ορισμένοι άνθρωποι υποφέρουν από υπερβολικούς
φόβους, που συνοδεύονται από ένα πλήθος αναγνωρίσιμων συμπτωμάτων. Το 2000
εκτιμάται ότι είχαμε μια αυτοκτονία ανά 40 δευτερόλεπτα
(www.iatronet.gr/article.asp?art_id=1048).
Επιπροσθέτως η χρόνια σωματική ασθένεια η οποία ορίζεται από κάθε οργανική
διαταραχή που διαρκεί άνω των τριών μηνών ή συνεπάγεται μία περίοδο νοσηλείας
άνω του ενός μήνα προκαλεί περιορισμούς στη κλίμακα των ικανοτήτων και των
συμπεριφορών του ατόμου και επιφέρει μεταβολές στη κοινωνική του
λειτουργικότητα ή στην άσκηση των κοινωνικών του ρόλων. Ο ασθενής όταν νοσεί
δεν είναι σε θέση να εργαστεί για αυτό το λόγο δεν μπορεί να καλύψει τις
βιοποριστικές του ανάγκες. Ταυτόχρονα νιώθει την απόρριψη και την προκατάληψη
του κοινωνικού συνόλου που τον θεωρεί ιδιαίτερο. Ενώ δημιουργεί συχνά τεταμένες
σχέσεις με τα αγαπημένα του πρόσωπα και το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό.
Με βάση τους Matteo και Martin οι σωματικές αλλαγές και παραμορφώσεις είναι
δυνατόν επίσης να προκαλέσουν τρόμο και σύγχυση στον ασθενή. Η απώλεια της
παλιάς εικόνας του εαυτού του (αυτοεικόνα) δημιουργεί συναισθηματική δυσχέρεια.
Το άτομο αισθάνεται αβοήθητο και εξαρτημένο από συγγενείς και νοσηλευτικό
προσωπικό ακόμα και για τις βασικές του ανάγκες. Ενδέχεται να μην μπορεί να
αυτοεξυπηρετηθεί σε πολλούς τομείς, όπως η βάδιση, η σίτιση και η χρήση της
τουαλέτας. Η ασθένεια είναι δυνατόν να θέσει σοβαρά εμπόδια και περιορισμούς σε
έναν άνθρωπο που βρίσκεται ήδη εγκλωβισμένος σε ένα σώμα που έχει υποστεί
βλάβες. Σε μία μελέτη που συμμετείχαν έφηβοι που έπασχαν από κάποια σοβαρή
ασθένεια διαπιστώθηκε ότι όταν τους προσφερόταν αυτονομία και ανεξαρτησία από
τους γονείς τους οι έφηβοι προσαρμόζονταν καλύτερα στη νέα σωματική
πραγματικότητα.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η ασθένεια μπορεί να προληφθεί με προσωπικές τακτικές όσον αφορά συνήθειες που
ισχύουν για την υγειονομική φροντίδα, τις διαγνωστικές εξετάσεις και τη συμμετοχή
σε θεραπευτικές δίαιτες. Καλό θα ήταν και η ανάπτυξη ενεργειών σε επίπεδο
πρωτογενούς πρόληψης σε θέματα υγείας ώστε να αποφεύγονται γεννήσεις παιδιών με χρόνιες σωματικές ασθένειες.
Επιπλέον η ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών και
η παροχή βοήθειας την οποία χρειάζονται παιδιά και έφηβοι (ασθενείς) είναι
σημαντική για τη σχολική τους ζωή. Τέλος η κοινωνία θα πρέπει να τροποποιήσει τις
αρνητικές στάσεις προς τα άτομα με χρόνιες σωματικές ασθένειες και όχι μόνο, ώστε
να ενισχύεται η κοινωνική τους ένταξη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βαλαόρας Β (1983) Περιβάλλον και Υγεία. Ευγενίδου, Αθήνα
Γκίκα Μ , Γουρνή Μ ,κλπ (2007) Υγεία και Ασθένεια δύο διαφορετικές όψεις
της ζωής. Νοσηλευτική, 3(46): 310.
De Witt S (2001) Βασικές αρχές και δεξιότητες της Νοσηλευτικής. Ιατρικές
εκδόσεις, Αθήνα.
Martin L και Robin Di Matteo (2006) Εισαγωγή στην ψυχολογία της Υγείας.
Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.
Τούντας Γ (1995) Νόσος – Αρρώστια – Ασθένεια. Νέα Υγεία, 9:13.
www.iatronet.gr/article.asp?art_id=1048
